Alt yazı, seslendirme ve dublaj profesyonel çeviri çalışmasında görsel-işitsel çevirinin (AVT) belli başlı şekilleri ve tercih edilen uygulamaları olup aynı zamanda Çeviri Çalışmaları bünyesinde ayrı bir uzmanlık alanıdır. Tarihsel olarak 1920’lerde görsel-işitsel çevirinin sesli filmin piyasaya girmesiyle ve Amerikan film endüstrisinin İngilizce filmleri yurtdışına, özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa’ya, ihraç etme isteğiyle ortaya çıkmıştır. Bu çevirinin ilk rastlanan türü film çerçeveleri arasına dağıtılmış ara başlıklar şeklini almıştır. Sesin filme entegre edilmesinden itibaren teknolojinin alt yazı, seslendirme ve dublaj yapımlarıyla ilgili süreçleri, beklentileri ve kabiliyetleri belirlediği ve yönlendirdiği inkar edilemez. Geçmişte sinema filmlerine yoğunlaşan görsel-işitsel çeviri, yapım ve dağıtım süreçlerinin, şirket birleşme ve satın almalarının, TV, DVD, internet ve mobil teknolojilerinin küreselleşmesi ile değişen kapsamını oldukça genişletmiştir. Günümüzde bariz bir şekilde küresel, çok dilli, çok kültürlü ve çok medyalı bir faaliyet alanıdır.

Çeviri süreçleri, ancak, alt yazı, dublaj veya seslendirme yapımları zincirinin tümünün sadece bir halkasını oluşturur. İşitsel olarak söylenen ve ekran için görsel olarak üretilen kelimeler sadece izleyiciler için anlamlı bir içerik oluşturan diğer işitsel sesler (müzik) ve görsel işaretler (görüntü, mimikler) yığınıyla birleştiğinde senkronize olarak var olurlar. Altyazı çevirisi belirli şartlar altında yapılabilir. Ekranda görünen metin genelde toplamda yaklaşık 70 karakterlik iki satırı geçmez, bu da orijinal bilgi içeriğinin yaklaşık olarak @’ının kaybı demektir. Diyaloğun orijinal sözlü ortamından yazılı özete indirgenmesi çevirmenlerin başlıca ilgi, içerik ve uygun iletişim etkisini sağlamaya yoğunlaşmalarını gerektirir. Diyaloğun kaynak dilde bir çevriyazısı ile görsel bilginin açıklaması verilen çevirmenler, sonuçta söze uyarlanacak olan diyalog satırlarını yaratıcı bir şekilde gruplama, sıkıştırma ve açıklama yeteneğine sahip olmalıdır. Dublaj işi ayrıca görüntü ve ses ile eşzamanlılık gerektirir. Dudak eşzamanlı dublajda, orijinal sesin yerine diyaloğun kaynak dilde çevirisini okuyan aktörlerin sesi kaydedilir. Çoğunlukla haber, röportaj ve belgesellerde kullanılan bir teknik olan seslendirme, genellikle başlangıç ve sonda orijinal sesi birkaç saniyeliğine bırakarak orijinal sesin üzerine çevrilmiş sesi kaydeder.

Altyazılar tarih boyunca çeviri ve iki dilli versiyonlarla bağdaştırılmıştır. Ancak, işitme engelli ve işitme güçlüğü çekenler (SDH) için altyazı günümüzde birçok ülkede şart koşulan ve düzenleme getirilen hızla gelişmekte olan bir alandır. Filmler ve TV programları çevirisi yapılan tek medya değildir, yazılım uygulamaları ve video oyunları da bazı görsel-işitsel çeviri tekniklerinden faydalanırlar. Son olarak, özel stüdyo ve acenteler gibi alışılagelmiş kurumların organize ettiği standart yapım türlerinin yanında günümüzde, hayran topluluklarının gönüllü olarak görsel-işitsel medya alt yazısı ve dublajını yaptığı fan altyazısı ve fan dublajı gibi yeni akımlara rastlayabiliriz. Aynı şekilde, kaliteli altyazı ve dublaj yapmak için geliştirilen kurumlara ait lisanslı ve profesyonel programların yanında profesyonel olmayan kullanım için açık kaynaklı programlar ve bedelsiz ücretsiz yazılımlar mevcuttur. Örneğin, YouTube kullanıcıların kendi video diyaloglarının başlıklarını ve alt başlıklarını oluşturmaları için bazı fonksiyonlar sunmaktadır. Birçok çevirmen uzmanlık alanlarından biri olarak görsel-işitsel çeviride profesyonel olarak uzmanlaşmayı tercih etmektedir. Bazı akademik ortamlarda eğitim sunulsa da genellikle profesyonel atölyeler vasıtasıyla verilir.

İlgili Referanslar:

Baker, Mona and Gabriela Saldanha (eds), Routledge Encyclopedia of Translation Studies. 2nd Edition, London / New York: Routledge, 2009.

Díaz Cintas, Jorge and Aline Remael (2007), Audiovisual Translation: Subtitling, Translation Practices Explained Series, Manchester & Kinderhook: St. Jerome Publishing.

Díaz Cintas, Jorge, Anna Matamala and Josélia Neves (eds), New Insights into Audiovisual Translation and Media Accessibility. Media for All 2, Amsterdam / New York: Rodopi, 2010.

Gambier, Yves and Henrik Gottlieb (eds), (Multi)Media Translation, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2001.

Gambier, Yves and Luc Van Doorslaer (eds), Handbook of Translation Studies. Vol. 1, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 2010. Also online.

Ivarsson, Jan (Transedit, Sweden) -- "Translation and Subtitling Resources" (updated 2010) website.

Orero, Pilar (ed), Topics in audiovisual translation, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2004.

Riggio, Francesca, "Dubbing vs Subtitling", published in Multilingual Oct/Nov 2010. Available online.