Etnik gruplar verili bir ulus devlet ya da bölge bünyesinde resmi azınlık grupları olarak tanınabilir ve korunabilir. Özgül bir insan topluluğuna bu biçimde resmi bir kategori sunmak, resmi tanıma talebi, temsil, dilsel ve çeviri haklarının olanağını içerebilir. Dünya genelindeki Roman halkları ortak bir tarih ve mirası paylaşmak suretiyle birbirleriyle bağlı olsalar bile, tarihsel koşullar çok farklı coğrafi bölgelerde iskan etmelerini şart koşmuştur. Bir etnik ya da azınlık grubun resmi olarak tanınması çoğunlukla grubun özgüllüğünün ve kimliğinin tanımlanmasını içerir. Modern çağda Romanlar için, farklı ulusal sınırların ayırdığı bir grubun belli başlı, ayrışık dilsel ve kültürel geleneklerine eşit biçimde saygılı bir ortaklık platformu tanımlamak, sürekli bir mücadeleyi gerekli kılmıştır. Yıllar içerisinde çok sayıda farklı ulustan Roman aktivistler ortak tarih, ayrımcılık baskı meseleleri, dil, sözlü gelenek, kültür vb kavramlar aracılığıyla, çeşitli yerel grupları bir araya getirme gücü bulunan planlar yapmış ve bunları uygulamaya koymaya çalışmıştır. Roman kimliğine bağlı özgül karakteristikleri ayrıştırma edimi aktivistlerin topluluklar adına somut haklar talep etmesini sağlar. Bu haklar hukuksal, sosyal, kültürel ve dilsel olabilir. Örneğin resmi azınlık grubu statüsü talep etmek demek, talepçilerin verili bir ulus devlet ya da bölgede, yerel anayasa ya da hukuki düzenleme bağlamında belirlendiği üzere, “çoğunluk” nüfusun güdümünde tarif edilen “azınlığın” hukuki tanımı konusunda bilgi sahibi olma zorunluluğu demektir. Etnik, azınlık ya da ulusal gruplar yerel kamu yapıları bünyesinde ve yerel hukuk doğrultusunda politik olarak tanımlanır. Bu tanımlamalar her zaman aynı kriterlere dayanmaz, her ne kadar kendilerini açık biçimde kendi kolektif kimlikleri aracılığıyla tanımlasa bile.

Romanlar ve Romanca farklı coğrafyalarda ve zamanlarda azınlık grubu olarak tanınmışlardır. Örneğin Sovyetler 1925’te Roman nüfusa ulusal azınlık statüsü tanımış ve Romanca eğitim hakkını vermiştir. Amerika’da Kolombiya 1999’da Romanları resmi olarak etnik bir grup olarak tanımış ve 2010’da Romanlara koruma statüsü vermiştir. Makedonya, Sırbistan, Bosna Hersek, Slovenya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Romanya, Polonya, Macaristan, Almanya, Avusturya, Hollanda, Hırvatistan, Rusya, Norveç, İsveç ve Finlandiya’nın geçmişlerinde benzer inisyatifler bulunmaktadır. Bazı ülkeler Avrupa Bölgesel ve Azınlık Dilleri Çartırı’nı kabul etmek suretiyle Romancayı kendi azınlık dillerinden biri olarak tanımışlardır. Gel gelelim Romanlar ulusal, bölgesel ve uluslararası aktörler tarafından resmi olarak tanınsa bile, bu aktörleri temsil eden otoriteler, sözde yarar sağlayacakları ve koruyacakları toplulukların sosyal, kültürel, dilsel, politik ve hukuki haklarını somut biçimde yaygınlaştıracak inisyatifleri alma konusunda her zaman etkin olmamışlardır. Ayrıca Doğu Avrupada komünizmin çöküşü sonrasında birçok Roman vatandaşlıklarını bile kaybetmiştir.

İlgili Referanslar:

Karanth, Dileep (ed), Danger! Educated Gypsy. Selected Essays. Ian Hancock, Hertfordshire: University of Hertfordshire Press, 2010.

LeBas, Damian and Acton, Thomas (eds), All Change! Romani Studies through Romani eyes (Hertfordshire: University of Hertfordshire Press, 2010).

Matras, Yaron (2002), Romani. A Linguistic Introduction, Cambridge: Cambridge University Press.

O`Nions, Helen (2007), Minority Rights Protection in International Law. The Roma in Europe, Hampshire: Ashgate Publishing Ltd.

Romani Project, School of Languages, Linguistics and Cultures at the University of Manchester, retrieved 4 Sept 2011 at http://romani.humanities.manchester.ac.uk/whatis/status/recognition.shtml.

Sigona, Nando and Trehan, Nidhi (eds), Romani Politics in Contemporary Europe. Poverty, Ethnic Mobilization, and the Neoliberal Order (New York: Palgrave Macmillan, 2009).

Vermeersch, Peter (2006), The Romani Movement. Minority Politics & Ethnic Mobilization in Contemporary Central Europe, New York, Oxford: Berghahn Books.