“Ulus” genellikle ortak bir yönetim, yani ulus devlet tarafından politik olarak organize edilen, belli bir toprak parçasını iskan eden insanlar topluluğuna gönderme yapar.  Benzer biçimde, ortak bir tarih ile belli başlı dilsel ve kültürel gelenekleri paylaşan bir halkı ima eder. “Ulus” her zaman örneğin “ulus devlet” ile eşanlamlı değildir ve 2006’da Katalonya’yı İspanya bünyesinde, Québec’i Kanada bünyesinde bir ulus olarak tanımaya yönelik düzenlemeler bunun bir göstergesidir. Anayurt olabilecek fiziksel ve coğrafi bir toprak parçasının yokluğunda, “ulus” kavramsal olarak başka tanımlamalara bağlı olmak durumundadır ki belli bir insan topluluğunun dilsel ve kültürel hakları gündeme gelebilsin ve tanınabilsin. Ulus devlet vatandaşlığı “ulus” içindeki etnik ve azınlık farklılıklarının en aza indirgenmesi ya day ok edilmesini içerdiğinde bazen karmaşık durumlar ortaya çıkabilir. Çağdaş sömürgeciliğin ve küreselleşmenin, dünyanın yaklaşık yedi bin dilinden yarısının yok olmasına katkıda bulunduğu göz önüne alındığında, eğer dil sağkalımı ya da sürdürülebilir dil gelişimini destekleyen politikalar için dil planlaması bir öncelikse, dillerin resmi tanınması daha da büyük bir önem kazanmaktadır.

Daha önce de birtakım teşebbüsler söz konusu olmuşsa da, çağdaş Roman ulusal mücadelesi için 1971 yılı bir dönüm noktası olarak görülür. Londra’daki 1. Dünya Romanlar Kongresi’nde bir bayrak, bir amblem ve bir marş seçilmiş, 8 Nisan dünya genelinde Uluslararası Roman Günü ilan edilmiştir. Modern ulusun kimliğini yansıtan bu semboller Romaniya (Roman hukuku) ya da Romanipe ve Kris (yargı konseyi) gibi asırlardır sözlü olarak kuşaktan kuşağa aktarılan ve Roman aileleri ve toplulukları arasında, neredeyse 1000 yıldır süregelen içsel sosyal uyum ve birliğe katkıda bulunmuştur. 1970’lerin başlarından bu yana, Roman organizasyon ve mobilizasyonu kavramlaşma, strateji ve eylem alanlarında çeşitlilik göstermiştir. Çok sayıda Dünya Roman Kongresi birbirini izlemiştir. 1978’de Cenevre’deki İkinci Dünya Roman Kongresi’nde (merkezi Prag’da bulunan) Uluslararası Roman Birliği kurulmuştur. Roman Ulusal Kongresi 1980’lerin ortalarında Hamburg, Almanya’da ortaya çıkmıştır. Avrupa Birliğinin ortaya çıkması ve daha sonra genişlemesi, NGO ve benzeri kuruluşların (CoE Roma and Travellers, ERTF, ERIO, ERRC, vb.) Romanların Avrupa’daki azınlık haklarını incelemeye odaklanan çeşitli inisyatifler organize etmelerine ve bunları hayata geçirmelerine neden olmuştur.

Küreselleşen dünyada, dünya genelinde toplulukların birbirleriyle bağlantılılıkları giderek artarken, aktivist duruş, gezegenin dört bir yanındaki çeşitli yerel ve ulusal tarihlerle bağlantılı ortak bir tarih temelli bir Roman “ulusu” düşünmenin yanısıra, temel insan hakları bağlamında halkların bireysel ve kollektif haklarına da odaklanmaktadır. Romancaya da çevrilen Birleşmiş Milletler Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi’nde ortaya konan bu haklar,  önyargı, ayrımcılık, ırkçılık ve baskılarla mücadelede, ayrıca yaşanabilir yerleşim yeri, temiz su, sağlık hizmetleri, eğitim ve iş imkanı yaratılması gibi konularda ihtiyaç duyulan yasal düzenlemelerin yapılmasını ve hayata geçirilmesini sağlayacak bir temel olabilir.

İlgili Referanslar:

Garo, Morgan (2009), Les Rroms. Une nation en devenir ?, Paris: Éditions Syllepse.

Karanth, Dileep (ed), Danger! Educated Gypsy. Selected Essays. Ian Hancock, Hertfordshire: University of Hertfordshire Press, 2010.

Kenrick, Donald (2004), The Romani World. a historical dictionary of the Gypsies, Hertfordshire: University of Hertfordshire Press.

O`Nions, Helen (2007), Minority Rights Protection in International Law. The Roma in Europe, Hampshire: Ashgate Publishing Ltd.

Patrin, "A Brief History of the Roma", retrieved on 4 Sept 2011 at http://www.reocities.com/~patrin/history.htm.

Sigona, Nando and Trehan, Nidhi (eds), Romani Politics in Contemporary Europe. Poverty, Ethnic Mobilization, and the Neoliberal Order (New York: Palgrave Macmillan, 2009).

Vermeersch, Peter (2006), The Romani Movement. Minority Politics & Ethnic Mobilization in Contemporary Central Europe, New York, Oxford: Berghahn Books.

Weyrauch, Walter O. (ed), Gypsy Law. Romani Legal Traditions and Culture(Berkeley: University of California Press, 2001).