Aktivizm sosyal, politik, yasal veya ekonomik değişiklik yaratmak amacıyla çoğunlukla protesto, ihtilaf, toplu hareket, işbirliği, sivil itaatsizlik, vb. yoluyla yapılan bir organize girişimi ifade eder. Roman tarihi kitlesel olarak bazı seviyelerde değişikliği hayata geçirmek amacıyla farklı hareketlerle dolu olsa, iki olay gerçek anlamda ilk küresel, uluslar aşırı Roman aktivizmine işaret eder. 1971 yılında ilk Dünya Roman Kongresinde geleneksel ulusal-devlet sembolleri benimsenmiştir. Bunlar arasında bir bayrak, milli marş (Djelem Djelem), slogan (Opre Roma!) ve bir uluslararası gün (8 Nisan) bulunmaktadır. 1978 yılında düzenlenen ikinci Dünya Roman Kongresinde Roman halkının haklarını dünya çapında ortaklaşa savunmak ve temsil etmek amacıyla resmi olarak Uluslararası Roman Birliği veya IRU kurulmuştur. Roman Birliği yıllar boyunca soykırım tazminatları, asimilasyon yerine entegrasyon, dilde standartlaşma, Roman tarihi ve milliyeti (bölgesel ve bölgesel olmayan) gibi konuları tartışmaya açmıştır. İkinci bir uluslararası ve uluslar aşırı organizasyon olan Roma Ulusal Kongresi, 1980’lerde ortaya çıkmıştır.

Ancak, Roman topluluklarının şu anda en büyük etnik azınlığını teşkil ettiği Avrupa Birliğinin ortaya çıkışı ve genişlemesiyle birlikte aktivistler, birçok alanda zamanla hakların kazanılması ve sorunların Avrupa boyutunda çözülmesi konularına daha yoğun olarak eğilmişlerdir. Roman haklarını ilk savunma gayretleri esas olarak Birleşmiş Milletler gibi uluslararası kuruluşların mekanizmaları üzerinden gerçekleşmiştir. Örneğin, yerel ve ulusal dernek ve örgütlerin yanında bireylerden oluşan IRU, 1979 yılında BM Sosyal ve Ekonomik Komisyonunda danışman statüsünü kazanmıştır. Temel hakları ve temsil haklarını kazanma girişimleri daha sonra Avrupa’nın kurumsal kanalları üzerinden devam ettirilmeye çalışılmıştır. Buna birkaç örnek olarak Avrupa Roman Hakları Merkezi (Araştırma ve Savunma), Avrupa Roman Bilgi Bürosu (Roma Medya Aktivizmiyle İlgili Ana Esaslar), Avrupa Roman ve Gezginler Forumu (Roman Hakları Beyannamesi) ve Roman Katılımının On Yılı verilebilir. Son yirmi yılda Açık Toplum Enstitüsü (Soros Vakfı) tarafından finanse edilen Roman Eğitim Fonu, Roman İnisiyatifleri ve Roman Sağlık Projesi gibi projeler dâhil olmak üzere birçok farklı organizasyon ve network ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte, ayrımcılık, zulüm, uygunsuz barınma, tıbbi bakım imkânlarının olmayışı ve diğer sosyal programların yanında eğitim ve istihdam gibi özellikle uygulamanın temelindeki sayısız sorunla mücadele etme aşamasında birçok kurum, kuruluş ve STÖ’nün değişikliği yeteri kadar hızlı bir şekilde hayata geçirmek için gerekli olan düzgün altyapı veya yeterli kaynağa sahip olmadığı genel olarak kabul edilmektedir. Romanya’da bulunan Roman CRISS gibi organizasyonlar eğitim ve sağlık ihtiyaçlarını karşılamak için partnerler ve bağışçılar aracılığıyla bölgesel network oluşturmaya ve ihtiyacı olanlara yasal savunma temin etmeye çalışmaktadır.

Roman halkı ikamet ettikleri dünyanın birçok ulus devletinde etnik çoğunluğu oluşturmamaktadır. Bazı aktivistlerin düşüncesine göre, Roman halkını Avrupa’nın dışında tutan politika veya projelere dayanan bir uluslar aşırı politik kimliği pekiştirmeye çalışmak, insan hakları, dilsel ve kültürel haklar ile hukuki, tıbbi veya eğitim reformu açısından Romanların uluslararası küresel toplumda tanınma ve temsil edilme gayretlerini yalnızca sekteye uğratmaya yarar. Açıkçası, diğerlerinin yanında festivaller, müzeler, yerel topluluklar ve akademik çevreler aracılığıyla bilinç yaratma amacıyla bilginin yayılması hala önemli bir önceliktir. Aynı zamanda sosyal ağların yanında iletişim, bilgisayar ve web teknolojileri online aktivizm ve taraftarlığa ilham olmuştur. Toplumsal ağlar toplu gösteriler düzenleyerek ırkçılık ve ayrımcılık konusunda kamuyu geniş oranda bilgilendirebilmekte ve kadın hakları ve eğitim desteğini dile getirebilmektedir. Son olarak, çeviri aktivistleri ve çeviri hareketleri hakkındaki çeviri çalışmaları araştırmalarının ortaya koymaya devam ettiği üzere çevirmenler de aynı zamanda önemli sosyal değişikliklerin temsilcisi olarak kabul edilebilir.

İlgili Referanslar:

Fact Sheets on Roma, "Institutionalisation and Emancipation", Council of Europe Romani Projekt, University of Graz, Austria. Available online.

Feys, Cara, "Towards a New Paradigm of the Nation: The Case of the Roma", PATRIN. Available online.

Goodwin, Morag (2004), "The Romani Claim to Non-Territorial Nation Status. Recognition from an International Legal Perspective", ERRC. Available online.

Klímová-Alexander, Ilona (2005), The Romani Voice in World Politics. The United Nations and Non-State Actors (Aldershot: Ashgate Publishing Ltd.)

Liégeois, Jean-Pierre (2007), Roms en Europe (Strasbourg: Éditions du Conseil de l`Europe.

Pogány, István (2004), The Roma Café. Human Rights & The Plight of the Romani People, London: Pluto Press.

Sigona, Nando and Trehan, Nidhi (eds), Romani Politics in Contemporary Europe. Poverty, Ethnic Mobilization, and the Neoliberal Order (New York: Palgrave Macmillan, 2009).

Tymoczko, Maria (2010), Translation, Resistance, Activism, Amherst, Boston: University of Massachusetts Press.

Vermeersch, Peter (2006), The Romani Movement. Minority Politics & Ethnic Mobilization in Contemporary Central Europe, New York, Oxford: Berghahn Books.

Wikipedia, "World Romani Congress", "Flag of the Romani People", "Romani Anthem", "International Romani Day", and "International Romani Union". Accessed Oct 2, 2011.

Willers, Marc (ed), Ensuring access to rights for Roma and Travellers. The role of the European Court of Human Rights (Strasbourg: Council of Europe, 2009). Available online.